Belangenverstrengeling bij een hoorcollege van een gastdocent aan een universiteit is onwenselijk. Ironisch genoeg heeft het vak Topic The crisis of trust: Organizations under public scrutiny ervoor gezorgd dat ik meer wantrouwend ben tegenover de academische wereld. De Universiteit van Amsterdam heeft een blunder gemaakt door Toon Schraven een gastcollege aan te bieden.
Twijfels
Ik zal het niet ontkennen. Toen ik de cursushandleiding las, had ik meteen mijn twijfels. Een gastcollege over Bitcoin van iemand die zelf in Bitcoin investeert; dat kan niet goed gaan. En mijn verwachting kwam uit. Het vijfde hoorcollege van het vak Topic crisis of trust: organizations under public scrutiny was een pijnlijke vertoning.
Het gastcollege
Op 12 mei 2022 volgde ik een gastcollege van Toon Schraven over Bitcoin en vertrouwen. Het ging over vertrouwen in de cryptomunt en toen over het vertrouwen in zijn eigen bedrijf. Het was niks meer dan een pleidooi om studenten warm te maken voor Bitcoin. Niet gek, want Schraven, die ‘Head of Brand’ is van BTC Direct, heeft er direct belang bij zoveel mogelijk mensen te overtuigen om in crypto te investeren. En dan het liefst via BTC Direct.
Dit werd bevestigd tijdens het gastcollege. Een student vroeg waarop de waarde van Bitcoin is gebaseerd. Schraven vertelde: ‘De waarde van Bitcoin neemt toe als meer mensen het willen kopen.’ Waarna de student vroeg: ‘Dus het is je werk om mensen te overtuigen om meer Bitcoin te kopen?’ Schraven lachte het weg en gaf uiteindelijk geen antwoord op de vraag. In plaats van uit te komen voor zijn eigenbelang leek Schraven onbewust van de belangenverstrengeling waarmee hij gemoeid was. Of Schraven oprecht het probleem niet inzag of dat het een manier was om moeilijke vragen te ontwijken, werd mij niet duidelijk.
BTC Direct en BLOX
Even terug naar het begin. Schraven begon het hoorcollege door zichzelf voor te stellen en twee bedrijven te introduceren, namelijk BTC Direct en BLOX. BTC Direct is een wisselkantoor met als missie om crypto-transacties toegankelijk te maken voor een breed publiek. BLOX is een applicatie, waarmee gebruikers via hun telefoon kunnen handelen in cryptomunten.
Grafieken
Schraven herhaalde dit trucje nog vier keer, totdat we uiteindelijk bij de laatste slide kwamen: 2021, waarin Bitcoin een ‘all-time high’ bereikte
Na het voorstelrondje zagen we een grafiek met exponentiële groei, gevolgd door een grote dip. Schraven vroeg wat we zagen – dit moest wel de huidige Bitcoin-koers zijn. Maar nee, dit was de Bitcoin-koers van 2011. De volgende slide was een soortgelijke grafiek. Zou dit dan de huidige Bitcoin-koers zijn? Nee, dit was dezelfde koers, maar dan tot 2013. Schraven herhaalde dit trucje nog vier keer, totdat we uiteindelijk bij de laatste slide kwamen: 2021, waarin Bitcoin een ‘all-time high’ bereikte. In de Powerpoint was de waarde halvering van 2022 niet meegenomen. De impliciete conclusie van de slides was ‘Bitcoin blijft altijd stijgen’. Maar als er iets is dat ik heb geleerd over financieel advies, is het dat resultaten uit het verleden geen garantie zijn voor de toekomst.
Grafiek Bitcoin-koers 2011-2021 – PowerPoint gastcollege Toon Schraven (2022)
Tijdens het gastcollege leerden we over de basisprincipes van Bitcoin. Bitcoin is een ‘store of value’ en als ik Schraven mag geloven ‘the best in the world’. Bitcoin slaat dus waarde op, maar het kan nauwelijks worden gebruikt om goederen en diensten uit te wisselen. En ook voor het meten van marktwaarden is Bitcoin niet geschikt. Bitcoin is dus geen volwaardig geld. Nog niet, leerde ik tijdens het gastcollege. Crypto heeft namelijk vier belangrijke kenmerken. Het is verplaatsbaar, controleerbaar, deelbaar en schaars. Crypto scoorde zelfs groen volgens de Powerpoint, terwijl goud en fiatgeld genoegen moeten nemen met een magere geel of rood. De methodologie achter deze kleuren blijft een raadsel.
Voordelen van bitcoin ten opzichte van andere betaalmiddelen gevisualiseerd – PowerPoint gastcollege Toon Schraven (2022)
Het was geen overbodige luxe geweest als milieuschade onderdeel was geweest van deze lijst. De schade van goudwinning en chartaal geld mag niet onbenoemd blijven, maar de energie die cryptomunten verbruiken, is absurd groot. Eind juli 2022 was het jaarlijkse energieverbruik van Bitcoin vergelijkbaar met het jaarlijkse energieverbruik van Zweden.
Wantrouwen
Uiteindelijk moest het gastcollege worden gekoppeld aan de cursus, maar in plaats van een gezonde dosis zelfreflectie, zag Schraven dit als een kans om het wantrouwen tegenover instituties aan te wakkeren. Banken zijn niet te vertrouwen, vanwege de torenhoge inflatie. Investeerders, zoals Jamie Dimon en Warren Buffett, hebben een dubbele agenda. Overheden geven Bitcoin geen kans. En de media reageren altijd te heftig op een koersdaling.
Die felheid van de media kwam dezelfde dag nog terug in de NRC. Slechts een paar uur na het gastcollege las ik over het instorten van de ‘stabiele’ cryptomunt Terra. Inmiddels wist ik dat dit slechts een overdrijving was van de sensatiezuchtige media.
De voucher
Schraven bood in de pauze zelfs hulp aan bij het installeren van de app. Maar na zijn prediking trok Schraven weinig bekijks
Veel verder dan wat basiskennis over Bitcoin ging het gastcollege niet. In principe geen probleem, tenzij je de eerste helft van je gastcollege afsluit met een voucher voor je crypto-app. Dit is geen grap. Het eerste deel van het gastcollege werd afgesloten met een tien-euro-vouchercode voor alle studenten. Schraven bood in de pauze zelfs hulp aan bij het installeren van de app. Maar na zijn prediking trok Schraven weinig bekijks.
Voucher aangeboden aan nieuwe BLOX-gebruikers – PowerPoint gastcollege Toon Schraven (2022)
Vertrouwen
De tweede helft van het gastcollege begon met enkele manieren hoe BTC Direct vertrouwen wil scheppen. Zo heeft BTC Direct een YouTube-kanaal voor educatie en het bedrijf wil goede banden met politici onderhouden. Ook wil het transparant en sympathiek zijn en autoriteit en expertise uitstralen. Verder gebruikt het bedrijf marketing om naamsbekendheid te vergroten, zoals reclameborden, advertenties, tv-programma’s, sponsoring, influencers en ‘gratis publiciteit’. Het gastcollege, en tevens dit artikel, kunnen tot het laatste gerekend worden.
Universiteit van Amsterdam
Toch kan Schraven niet volledig verantwoordelijk worden gehouden voor zijn teleurstellende bijdrage. Hij kan er immers niks aan doen dat hij wordt uitgenodigd voor een gastcollege over vertrouwen waar hij toevallig verstrengelende belangen in heeft. De coördinator is degene die verantwoordelijk is voor de vormgeving van de cursus.
Dit college was niet gemaakt om studenten academisch te scholen, maar om een bedrijf de kans te geven zich te profileren. Uiteindelijk maakt de UvA een blunder door dit toe te staan. Belangenverstrengeling hoort niet thuis in de academische wereld. En als er wel sprake van is, is het belangrijk dat dit uitvoerig en expliciet wordt benoemd. Dit is voor, tijdens en na het gastcollege van Schraven niet gebeurd.
Toon Schraven was niet bereikbaar voor een reactie.
Cover: Ivan Babydov via Pexels
Geëdit door Gijs Berk
